Case: moderator bestuurlijke regiegroep ‘Gezond en goed leven in Zuid-Limburg’

Zoals in elke regio in Nederland ging ook Zuid-Limburg in het voorjaar van 2023 aan de slag met het regiobeeld voor IZA. Maar anders dan in veel regio’s had Zuid-Limburg al een heel rijke en brede ervaring met regionale samenwerking en de governance daarvan.

Door de slechte gezondheidstoestand van burgers waren bestuurders van gemeentes, zorg- en welzijnsaanbieders, zorgverzekeraars, burgers in diverse netwerken al lang aan de slag: Mijnstreekcoalitie, Alliantie Santé (Maastricht en heuvelland) en de Trendbreuk om er een paar te noemen. Zorgverzekeraar CZ namens de zorgverzekeraars en GGD Zuid Limburg namens de gemeentes hadden bij de start de regie. Ze ervoeren de uitdaging om goede lopende initiatieven niet te vertragen of belemmeren, maar wel te verbinden.

Zij vroegen Common Eye om mee te denken over het tot stand brengen van die bestuurlijke verbinding over de netwerken heen: hoe gaan we samen in Zuid-Limburg komen tot een regiobeeld en regioplan met bestuurlijk draagvlak?

Het begon met ontmoeten. We hebben eerst een uitnodiging gestuurd aan een aantal sleutelspelers vanuit burgers, gemeentes, zorg- en welzijnsaanbieders die al een sleutelrol vervulden in die bestaande netwerken. Daarbij is ook gekeken naar vertegenwoordiging uit de verschillende domeinen (eerste lijn, ziekenhuizen, welzijn, revalidatie, VVT, jeugd, GGZ). In totaal een groep van zo’n 20 bestuurders. In een startbijeenkomst waar de uitgangspunten werden besproken (constituerend beraad) hebben zij aangegeven “wij willen hier samen verantwoordelijkheid voor nemen”. De Bestuurlijke Regiegroep Zuid Limburg werd ingesteld. Kwartiermakers zijn aangesteld. Zo hebben we stapsgewijs het netwerk ontwikkeld. Dat hebben we gedaan langs de inhoudelijke lijn: regiobeeld, regioplan, werken in thema’s, transformatieplannen. Maar ook qua organisatie: de governance verhelderen, de mandaatstructuur van gemeentes afspreken. Bij de ontwikkeling van de governance hoefden we niet bij nul te beginnen. We konden aansluiten bij wat er op basis van de literatuur en eigen ervaringen van partijen in de regio in de diverse netwerken in de afgelopen 10 jaar als regioregie concept was ontwikkeld. Dat hebben we samen doorontwikkeld.

De Bestuurlijke Regiegroep Zuid Limburg is aan zet bij iedere stap. Common Eye begeleidde van april 2023 tot juni 2024 de bestuurlijke regiegroep en de brede netwerkbijeenkomsten. Daarnaast hebben we expertise ingebracht bij specifieke vraagstukken over samenwerken in netwerken. Dat was in het bijzonder de governance van het netwerk, mandaatstructuur van gemeentes, en de wijze waarop het leer- en transformeerproces vorm en inhoud kan krijgen: ‘Leren Transformeren in Zuid Limburg’.

De bal lag echt bij de kwartiermakers en de regisseurs van het netwerk. Common Eye ondersteunde en adviseerde hen. We weten uit onderzoek dat verplichte samenwerking een andere dynamiek kent dan vrijwillige samenwerking. Door het IZA en GALA sjabloon en tijdlijnen was het niet altijd comfortabel: waarom dat regiobeeld, dat regioplan, die snelle toets, die transformatieplannen? Waarom de schaal Zuid-Limburg, als we al min of meer goed functionerende netwerken hebben op schaal Mijnstreek en Maastricht en Heuvelland? Hoe gaan we inhoudelijk en bestuurlijk om met die meerschaligheid. Lukt het om ondanks dat verplichte karakter toch echt eigenaarschap te krijgen bij de bestuurders, professionals en inwoners van Zuid-Limburg? Dat blijft een van de belangrijkste uitdagingen. Een leerzaam proces, dat mede de basis vormde voor en als case werd beschreven in de whitepaper ‘Netwerkregie, omarm de eenvoud‘.