Vanuit onze adviespraktijk over samenwerken, krijgen wij vragen die gaan over leiderschap en persoonlijk handelen. Vragen waar mensen graag met iemand over willen reflecteren en samen mee aan de slag gaan. Het gaat om vragen als: ‘Hoe bouw ik aan een succesvolle samenwerking? Waarom kom ik steeds in een conflictmodel terecht met deze professionals en hoe kan ik dit oplossen? Hoe werken wij samen als team en hoe kunnen wij onze eigen samenwerking verbeteren?’ Common Eye biedt coaching en conflictbegeleiding aan bij dergelijke vragen. Om een beeld te geven wat wij daarin doen, schrijven wij blogs. In die blogs interviewen wij elkaar over onderwerpen die ons bezig houden. Deze keer vertelt Ruben van Wendel de Joode over de bestuurlijke dilemma’s in het onderwijs.
Er speelt veel complexiteit in de externe omgeving van onderwijsinstellingen, denk aan uitdagingen als krimp in de leerlingaantallen, het tekort aan docenten, de uitdagingen rondom passend onderwijs en de opgaves bij het streven naar meer kansengelijkheid. Dit zijn belangrijke thema’s waar onderwijsbestuurders mee te maken hebben en die zij het hoofd moeten zien te bieden.
Ruben van Wendel de Joode, adviseur en coach, vertelt: “Je zou verwachten dat een thema als leerlingdaling alleen speelt in provincies als Zeeland en Drenthe, maar dat is dus niet waar. Ook in steden als Nijmegen, Amersfoort en Zoetermeer hebben onderwijsinstellingen te maken met teruglopende leerlingaantallen. Dat kan van tijdelijke aard zijn, maar het kan ook tijdelijk een groot effect op onderwijsinstellingen. De financiering is nu eenmaal gebaseerd op het aantal leerlingen dat een school heeft; minder leerlingen betekent dus ook minder financiële middelen en leidt direct tot allerlei budgettaire uitdagingen.”
De regio als sleutel tot succes
Ruben: “Je hebt het maar te doen als bestuurder. Zoeken naar de beste weg tussen de landelijke en regionale opgaves waar jouw onderwijsinstelling mee te maken heeft en alle interne ontwikkelingen en vraagstukken op een school. Als bestuurder wil je bijdragen aan regionaal onderwijsaanbod dat dekkend is en nabij. Daarvoor moet je verder kijken dan de grenzen van de eigen onderwijsinstelling. Je moet minimaal afstemmen met andere onderwijsinstellingen in de regio, maar in veel gevallen is dat onvoldoende. Samenwerking is nodig om een kwalitatief goed en divers onderwijsaanbod in stand te houden.
Anderzijds zijn er allerlei krachten op een school die samenwerking in de weg staan. Docenten, ouders, Raad van Toezicht en medezeggenschaps-raden koesteren de autonomie en eigen identiteit van de school. Jaarlijks is er ook een jacht op leerlingen in de concurrerende omgeving van het onderwijs en ontstaat verwijdering omdat iedereen zich juist probeert te onderscheiden van de onderwijsinstellingen in de directe omgeving. Kortom, menig bestuurder heeft flinke kopzorgen in het omgaan met al die verschillende dimensies en het maken van juiste keuzes met draagvlak.”
Sparren bij dilemma´s: alleen is té eenzaam. Wanneer doe je het als bestuurder nu goed, als er zo over elkaar heen buitelende complexiteiten in samenwerkingswens en -noodzaak spelen en je steeds afwegingen moet maken met alle belangen in je achterhoofd? Dat balanceren tussen eigen belang en het willen verbinden met anderen, dat is lastig te begrijpen en niet iedereen in de eigen organisatie wil dat zien en begrijpen.
Ruben: “Wat ik merk, is dat er bij veel bestuurders behoefte is om te sparren. In sommige gevallen vinden bestuurders die sparring bij de eigen RvT, maar dat werkt alleen als de relatie goed is en zij ook deze complexiteit willen en kunnen doorgronden. Daarnaast zijn er natuurlijk collega-bestuurders bij wie je terecht kunt. Een derde optie is een externe, onafhankelijk die tijdelijk met je meekijkt en meedenkt.
In het sparren met bestuurders kan ik een mooie mix maken tussen onderzoeken en aanreiken. Enerzijds zijn we met elkaar dilemma’s aan het onderzoeken: we proberen scherp te krijgen wat de vragen en de dilemma’s precies zijn. De dilemma’s kunnen regionaal zijn: ‘Ik vind het lastig om een goede verbinding te maken met een collega-bestuurder’ of ‘Er is één partner in het netwerk die steeds aan de ‘handrem’ trekt. Hoe ga ik daar als bestuurder mee om?’ Het kan ook gaan over interne vraagstukken in de eigen organisatie, bijvoorbeeld omdat de eigen achterban de nut en noodzaak niet begrijpt. En het kan gaan over het eigen handelen en de eigen aannames die een bestuurder in de weg staan om de volgende stappen te zetten. We ontrafelen in een gesprek samen waar de echte vragen liggen. Ik help in gesprekken om het beeld scherp te krijgen.
Anderzijds hebben wij vanuit Common Eye conceptuele modellen en praktische instrumenten die richting geven in het handelen. In de sparring kan ik verder gaan dan vragen stellen alleen; ik kan oplossingsrichtingen onderzoeken en aandragen. Ik merk dat daar ook echt behoefte aan is. Vanuit een conceptueel model redeneren, biedt houvast bij vragen als: welke stappen ga ik zetten, hoe doe ik dat, wat is de juiste timing om RvT en MR te betrekken en hoe stuur ik op voortgang. De combinatie tussen het onderzoekende en het creërende is waardevol en leidt vaak tot mooie, nieuwe inzichten.”
Klik hier voor meer informatie over coaching en mediation
bij Common Eye.
