Samenwerking met vier partijen over een gezamenlijke aanpak voor de schoonmaak op Schiphol is wat anders dan samen een Senseo-concept bouwen en op de markt brengen. De gebiedsontwikkeling rond een Science Park verschilt van een programma dat is gericht op gezondheid en gezondheidsbevordering. Samen de top 500 overlastgevende jongeren in een grote stad op het rechte pad brengen en houden, is wezenlijk anders dan een ontmoetings- en leerplaats opzetten voor professionals in palliatieve zorg. Al zijn het allemaal samenwerkingsverbanden met meerdere partijen en de daarbijhorende dynamiek, de aanpak verschilt.
Ook al is er dan geen standaardaanpak, op basis van onze ervaring kunnen we wel een aantal ‘typen’ samenwerkingsafspraken onderscheiden, die iets zeggen over de vervolgaanpak. We onderscheiden verschillende typen samenwerking die qua aanpak van het vervolgproces verschillen. Denk aan samenwerkingsverbanden waar partners afspraken maken over:
- concrete diensten of producten te gaan leveren;
- een aantal doelen te realiseren en daar doelgericht mee aan de slag te gaan;
- een beweging in gang te zetten;
- een platform voor ontmoeting en interactie te ontwikkelen.
Samen concrete diensten of producten leveren
De aard van de afspraak kan zijn dat je samen een product of dienst wilt leveren. Archetypisch voorbeeld hiervan is de ‘Senseo’. De ‘Senseo’ is een koffiezetapparaat dat door Douwe Egberts en Philips in nauwe samenwerking is ontwikkeld en in februari 2001 op de markt is gebracht. Ander voorbeeld: partijen die samen een zorgconcept op de markt willen brengen of samen een shared service centre willen ontwikkelen. Dit zijn situaties waarin partijen samen taakgericht aan de slag moeten om een product of dienst te realiseren. Veelal zijn de principes van projectmanagement goed toepasbaar. Bijzonder bij dit type samenwerkingsafspraak is dat er niet één opdrachtgever is. Er zijn meer partijen bestuurlijk en inhoudelijk betrokken. Literatuur over alliantiemanagement en complex projectmanagement is bij dit type samenwerkingsafspraak behulpzaam.
Doelen realiseren in een complexe context en daarmee aan de slag gaan
Een ander type afspraak is dat je met elkaar een aantal doelen formuleert die je samen wilt realiseren. Dat kan gaan over doelen op het gebied van duurzaamheid. Het kan bijvoorbeeld ook zo zijn dat een aantal partijen in een regio doelen wil realiseren op het gebied van gezondheid (‘samen meer gezondheid voor de beschikbare euro’s’). Vaak gaat het bij dit type afspraak om formelere partijen met een aantal hoofddoelen die zij vertalen naar het werk dat ze samen gaan doen. In deze situaties kun je uitstekend gebruikmaken van literatuur over programmamanagement en procesregie. Daarin vind je veel instrumenten om in complexe omstandigheden doelgericht aan de slag te gaan.
Een beweging in gang zetten
De samenwerkingsafspraak kan erover gaan dat je samen een visie deelt en een beweging in gang wilt zetten. Dat kan een maatschappelijke beweging zijn, bijvoorbeeld ‘overgewicht bij jongeren terugdringen door meer bewegen en gezondere voeding’. Het kan ook een beweging zijn op een bepaald terrein: ‘het ontwikkelen van een beweging rond duurzame energie’. Als dit aan de orde is, helpt literatuur over de principes van netwerkregie en het organiseren in en met netwerken van uiteenlopende partijen en mensen.
Een platform voor ontmoeting en interactie ontwikkelen
Uitgangspunt van een samenwerkingsafspraak kan ook zijn dat je samen een platform voor ontmoeting wilt ontwikkelen. Denk bijvoorbeeld aan de vorming van een gemeenschappelijk kenniscentrum, het ondergronds bouwen in de harde infrastructuur of een kenniscentrum opzetten rond palliatieve zorg of zorg voor mensen met dementie. In dit type samenwerkingsafspraak gaat het vaak meer over het organiseren van de interactie en het leren. Interactie, gelegenheid, inspiratie, leren en vertrouwen zijn dan wezenlijk. Door gelegenheid te creëren, leer je elkaar beter kennen en vertrouwen. Juist partijen die elkaar beter kennen en vertrouwen, komen daarna tot inhoudelijke initiatieven die concrete resultaten opleveren. Die concrete resultaten zijn echter niet het startpunt maar het gevolg, en zijn niet vooraf te plannen of te beloven. Bij de uitwerking van dit type afspraken kun je gebruikmaken van literatuur over het vormen van community’s, literatuur over dialoog en over werkvormen die groepsprocessen faciliteren.
Wil je meer weten over de stappen die je moet volgen bij het opzetten van een succesvolle samenwerking? In het boek ‘Samenwerken: van idee naar afspraak’ van collega’s Tim Dees en Wilfrid Opheij geven zij praktische handvatten die toepasbaar zijn in elke samenwerkingscontext. Het boek is hier te bestellen.