Kijk met een systeembril naar een samenwerking

De derde editie van onze leergang Professioneel interveniëren in samenwerkingsverbanden is net met succes afgerond. In mei 2025 starten we met een nieuwe leergang. Gerben Zonneveld is gastdocent van de module ‘Begrijpen van en interveniëren in het systeem’ waarin je leert systemisch te kijken naar samenwerkingsverbanden en groepen in de samenwerking. We stellen een aantal vragen aan Gerben die veel weet van systeemdenken en de toepassing ervan.

Door Common Eye

Kun je iets vertellen over jouw vakgebied? Wat is het dat jij in de leergang komt doen en brengen?
“Ik probeer deelnemers met een systeembril te laten kijken naar de samenwerkingsverbanden en -vraagstukken waar zij onderdeel van zijn en invloed op uit willen oefenen. Ik nodig ze uit het oorzaak-gevolg denken, het probleemgestuurd denken en het zoeken naar het ‘waarom’ het moeilijk gaat, los te laten en reik manieren aan om te zien wat precies gebeurt in de samenwerking tussen mensen. In welke patronen, in welke loopjes mensen vastzitten  en wat er druk zet op deze samenwerking waardoor deze patronen logisch zijn. Om vervolgens te onderzoeken hoe de samenwerking nu versterkt kan worden, zodat deze morgen (een klein beetje) vitaler is. Met als belangrijkste inzicht: je kunt de ander niet zomaar veranderen, maar onderschat jouw eigen invloed niet.”

Wat zie je vanuit jouw vakgebied aan dilemma’s bij mensen zoals de deelnemers; professionals in de rol van netwerkregisseur, procesbegeleider of deelnemer aan samenwerkingen?
“Wat is het probleem? Dat moeten we dus oplossen…”, is toch het dominante denken in verandervraagstukken. Maar wat ‘het probleem’ is, is vaak zo moeilijk vast te stellen of overeenstemming over te bereiken. Voor technische problemen werkt dit meestal. Maar problemen in de samenwerking hebben alles te maken met het samenspel tussen mensen en hun behoeften, belangen, perspectieven. Het is daarom veelzijdig en steeds anders vanuit ieder perspectief bezien. Hoe zorg je dat je niet in een (impliciete) strijd belandt over de probleemdefinitie en hieraan verbonden oplossingsrichtingen? Hoe zorg je dat betrekkingen productief blijven en verschillende perspectieven op en belangen in het vraagstuk geen splijtzwam worden, maar juist worden meegewogen in besluiten.”

Foto Gerben Zonneveld

Ik nodig mensen uit het oorzaak-gevolg denken, het probleemgestuurd denken en het zoeken naar het ‘waarom’ het moeilijk gaat, los te laten. Ik reik manieren aan om te zien wat precies gebeurt in de samenwerking tussen mensen.

Gerben Zonneveld

Wat wil je meegeven aan mensen in deze rol?
“Soms helpt het om je niet te richten op het oplossen van ‘het probleem’ of die ene getroebleerde relatie, maar op het vitaler maken van het hele systeem van mensen die door relaties met elkaar verbonden zijn. Een vitaal systeem verdraagt verschil en kan problemen beter dragen. Door vragen te stellen als: wie zou nu eens met wie kennis moeten maken of een kopje koffie moeten drinken, werk je er al aan. Of: wie zie ik op cruciale momenten steeds terugtrekken en wat is nodig om deze persoon aan tafel te houden? Welke stem mist aan tafel en wanneer zou deze stem zich meer verbonden tonen aan het vraagstuk? Voelt de balans tussen geven en nemen voor iedereen eerlijk genoeg en wat is nodig om deze balans voor iedereen oké te laten zijn? In een vitaal systeem of in vitale samenwerking zijn mensen in staat verschillen productief te maken, mag inhoud vrij stromen, worden onenigheden opgevangen en zoeken mensen elkaar op als er iets niet goed gaat. Een vitaal systeem draagt inhoudelijke vraagstukken makkelijker dan een systeem dat klem is geraakt.”

Heb je nog een leuke lees-/kijk- of luistertip die raakt aan jouw vakgebied?
“Het boek ‘Tussentaal’ van Marijke Spanjersberg is een absolute must read voor mensen die voelen en ervaren dat het oorzaak-schuld denken en het individuen verantwoordelijk maken voor de kwaliteit van iets wat mensen toch echt samen moeten doen (zoals – ik noem maar wat – samenwerken) niet past in complexe verandervraagstukken. Marijke reikt een nieuwe taal aan waar een heel nieuw interventierepertoire uit volgt.”

Over Gerben Zonneveld
Gerben is opgeleid als psycholoog en jazzmuzikant. In zijn werk helpt hij mensen om de samenwerking in en tussen organisaties te verbeteren. Dit doet hij als adviseur, sparringpartner en docent. Hij is gefascineerd door het gegeven dat samenwerken juist als de verschillen tussen mensen – in achtergrond, verantwoordelijkheden, perspectief of ervaring – groot zijn de grootste meerwaarde heeft. Tegelijk is samenwerken in zo’n context de grootste uitdaging.

De volgende leergang Professioneel interveniëren in samenwerkingsverbanden start op 22 mei 2025. Vraag de brochure aan. Wil je eerst overleggen of dit voor jou interessant is? Neem contact op met Janneke of Manon.