Een samenwerkingsverband begint aan tafel, waarbij alle betrokken partijen een ambitie of onderwerp bespreken dat er voor hen allemaal toe doet. Iedere partij heeft daarbij z'n collectieve en individuele belangen en wil deze 'eigen' belangen naar voren brengen. Iedereen die actief is in netwerken herkent deze situatie en uitdaging. De kunst van een succesvol netwerk of samenwerkingsverband is het vertalen van de gezamenlijke ambitie naar een oplossing die recht doet aan ieders belangen. En niet alleen dat, de oplossing moet juist beter zijn dan ieder individueel had kunnen bedenken of realiseren; juist daarom werk je samen.
Samenwerking verbeteren door waardecreatie
Samenwerken betekent dat je een deel van je autonomie inlevert, in het vertrouwen dat je er meer voor terugkrijgt. Als je een ingewikkeld probleem hebt waarbij meer partijen moeten samenwerken, is het niet genoeg om op basis van bijvoorbeeld machtsverhoudingen te bepalen wat de oplossing is. Dan worden immers de belangen gediend van de machtigsten, handigsten of meesten. Partijen die er geen vertrouwen in hebben inleveren van de eigen belangen ook iets oplevert haken dan af of gaan tegenwerken.
Wanneer betrokkenen op zoek gaan naar een oplossing die niemand op basis van eigen belang zou kunnen verzinnen ontstaat er een oplossing die meerwaarde heeft voor iedere deelnemer en het eigen belang overstijgt. Zo vergroot je de speelruimte in het netwerk, zodat geen van de partijen hoeft in te leveren. Hierbij kunnen de leden van de groep zich in een gedeeld oordeel vinden. Dit is de weg van ‘mutual gains’.
Hoe creëer je gezamenlijk belang binnen een samenwerkingsverband?
Ieder samenwerkingsverband is anders. Er worden overal verschillende manier van besluitvorming gehanteerd. De één kiest voor focus en zal aansturen op de grootste gemene deler, de ander kiest voor de strategie van ieder wat wils en voor het kleine gemene veelvoud. Er is dus geen algemene procedure te geven. We geven aan de hand van zes stappen handvatten om te komen tot goede voorstellen waarbij het gezamenlijk belang voorop staat:
- Definieer het thema van de samenwerking niet te eng; maak ruimte om de taart groter te maken
Door het thema van de samenwerking te klein te definiëren, verklein je het speelveld voor het vinden van gedeelde ambities en belangen. Definieer breed, zodat er meer winst te behalen is door meer partijen. - Ga creatief aan de slag en bedenk verschillende opties of oplossingsrichtingen
Het vinden van ‘common ground’ is niet alleen een analytisch proces. Het inzicht in de issues en belangen helpt, maar het gaat ook om creativiteit, slimme en unieke ingevingen en de tijd nemen voor elkaar en elkaars ideeën. Bedenk met elkaar steeds meer scenario’s zonder elkaars ideeën te bekritiseren. - Kom samen tot voorkeursopties
Uiteindelijk komen er een aantal opties voort uit de gezamenlijke brainstormsessies en gesprekken. Bepaal hierin wie wat inbrengt, op welke manier compensatie wordt geregeld. Dit is het ontwikkelprogramma van een netwerk. Welke projecten en activiteiten start je op? - Definieer met elkaar ‘pakketten’ die tot toegevoegde waarde voor alle partijen leiden
Op basis van de voorkeursopties en oplossingen ga je pakketten definiëren. Hierin beschrijf je de invulling en inhoudelijke uitwerking van de samenwerking. Zoek dus naar oplossingen, invullingen, definities en beperking van de samenwerking waardoor de belangen van de partners zoveel mogelijk gediend worden en mogelijkheid bieden tot uitruil en pakketonderhandeling. - Doe je uiterste best het voorstel nog beter te maken
Als voorstellen voorliggen voor besluitvorming moet iedereen denken: ‘dit is het beste wat we samen hebben kunnen bedenken!’. Alleen dan wordt het voor iedereen mogelijk akkoord te gaan. Zijn er partijen toch ontevreden? Vraag of zij aanpassingen willen voorstellen die het voor hen acceptabel maken zonder dat het voor anderen onacceptabel wordt. - Gebruik prioriteitstelling, timing en fasering om tot optimalisatie van de samenwerking te komen
Het is van belang dat de invulling van de samenwerking in haar realisatie te behappen is en qua financiële middelen haalbaar is. Werk met prioriteitstelling, timing en fasering. Begin klein, laat successen zien en ga zo op weg naar de realisatie van de grote gezamenlijke ambitie.