‘Most people are not for or against anything; the first object of getting people together is to make them respond somehow, to overcome inertia’, aldus de bekende sociologe Mary Parker Follett. Steeds meer samenwerkingsverbanden ontstaan vanuit een ecosysteemperspectief. Een maatschappelijk vraagstuk dat over grenzen van organisaties, schaalniveaus, sectoren en vaste rollen heen gaat. We zien deze netwerken rondom preventie en gezondheid (denk aan IZA en GALA), kansengelijkheid en armoede, energietransitie en duurzaamheid. Manon de Caluwé laat haar gedachten gaan over wat het vraagt van de samenwerkingspartners.
Niet zelden vraagt het extra inspanning om samenwerkingspartners duurzaam voor opgavenetwerken te mobiliseren. Ze vragen actieve inzet vanuit de al zo schaarse aandacht en middelen. En doen een beroep op het verandervermogen van de deelnemers. Het traditionele gedachtegoed over samenwerken heeft zich lange tijd vrij eenzijdig gefocust op de eigen belangen van de deelnemende partijen. Een centrale vraag was: waar zit de ‘what’s in it for me’? Als die er niet of beperkt was, dan kon dat een prikkel zijn om terughoudend te zijn. Soms was dat vanuit de opgave niet goed uit te leggen.
Drie leidende motieven
De tijd dat samenwerkingen vooral vanuit de shareholderbril werden bezien, ligt gelukkig steeds meer achter ons. We kijken er anno 2024 echt anders naar. Voor ons boek ‘Samenwerken aan maatschappelijke opgaven’ raakten Edwin Kaats en ik geïnspireerd door de Amerikaanse sociologe, Rosabeth Moss Kanter, hoogleraar aan Harvard Business School. Zij identificeert drie leidende motieven voor deelname aan ‘social systems’.
Ook zij spreekt van instrumentele motieven, die ingaan op de kosten en baten van deelname aan een netwerk. Maar daarnaast gaat ze in op nog twee bepalende motieven. Bij de morele motieven gaat het om verbinding aan de maatschappelijke doelen, normen en waarden van het opgavenetwerk. En affectieve motieven worden aangesproken wanneer er een relationele en emotionele verbinding met de andere partners in het netwerk bestaat, een community.
Tot leven wekken
Hoe betekenisvoller die verschillende motieven aangeboord worden, hoe betekenisvoller ook de verbinding met het netwerk. Expliciteren is dan wel de clou. Vaak zijn de diverse motieven wel aanwezig, maar zijn ze ‘bedolven’ onder vele prikkels, prioriteiten en zaken die in de dagelijkse praktijk om aandacht vragen. Het is de kunst ze tot leven te wekken en betekenis te geven, in interactie met anderen.
De aandacht voor de eigen belangen, de ‘what’s in it for me’, is ook volgens de sociologe nog steeds nodig. Maar het is niet het enige. Er is meer nodig, én er is meer mogelijk. Zoals vele organisaties die werken vanuit het ecosysteemperspectief, inmiddels dagelijks laten zien.
Ook leren werken met opgavenetwerken? Bekijk de opleiding Ontwerpend Samenwerken van Sioo of onze Leergang Professioneel interveniëren in samenwerkingsverbanden. In beide opleidingen is Manon docent.
Of bestel het boek Samenwerken aan maatschappelijke opgaven.
Wil je eens sparren met Manon de Caluwé?
