De aankomende weken gaan wij in op de vier bouwstenen van een netwerk. Deze bouwstenen geven taal aan de werking van een netwerk en bieden je als deelnemer de mogelijkheid om in samenspraak met andere deelnemers invloed uit te oefenen. Deze week gaan we in op de vraag: wat zijn actoren?
Wat zijn actoren in een netwerk
Actoren zijn de deelnemers van een netwerk. Een netwerk bestaat uit een verbond van verschillende mensen en/of hun organisaties. Soms participeren mensen op persoonlijke titel, soms nemen zij deel aan het netwerk namens een organisatie of achterban. De interactie tussen deze mensen en organisaties vormt het cement van het netwerk, creëert identiteit, geeft betekenis en leidt tot relevante resultaten.
Deelname aan een netwerk is niet alleen een kwestie van wel of niet meedoen. Er zijn namelijk grote verschillen in de mate van betrokkenheid en verschillende rollen. Hoe actoren meedoen, is afhankelijk van hun belangen en kenmerken. Actoren hebben min of meer stabiele rollen, maar ze kunnen naar verloop van tijd ook een andere rol gaan innemen. Immers: belangen, kenmerken en contexten veranderen voortdurend.
Wat zijn de rollen van actoren
Actoren kunnen verschillende rollen vervullen in een netwerk: die van participant, die van netwerkleider en die van coalitieleider. Het is goed je bewust te zijn van deze rollen en wat dat vraagt. Elke rol kent zijn eigen dynamiek en vraagt een bepaalde inzet en bepaalde competenties. Laten we de eigenschappen van de rollen eens belichten.
De rol van de participant
De rol van de participant draait om het vertegenwoordigen van een organisatie of achterban in het netwerk. Wij noemen de mensen die zo’n rol innemen ook wel grenswerkers, omdat ze opereren op de grens van de eigen organisatie en het netwerk. Grenswerkers ontmoeten nieuwe mensen, houden zich bezig met uitdagende vraagstukken en worden uitgenodigd op evenementen. Daarom vinden veel mensen dit leuk. Maar het is geen gemakkelijke rol, het is er een van verschillende perspectieven en uitdagingen. We zien drie belangrijke aandachtsgebieden voor de rol van participant. Deze zijn:
- het welzijn van het netwerk;
- het behartigen van de belangen van de eigen organisatie;
- de persoonlijke effectiviteit in het netwerk.
De rol van de netwerkleider
Een netwerkleider is bezig met vele activiteiten die gericht zijn op de samenhang in het netwerk. We spreken in een netwerk vaak van gedeeld leiderschap. Deze rol kan dan ook door meerdere actoren worden vervuld. Soms wordt deze rol door een buitenstaander vervuld in opdracht van het netwerk (gedelegeerd netwerkleider).
Belangrijk bij deze rol is de bijzondere positie in het netwerk. Een netwerkleider is niet de baas, maar wel degene die de boel bij elkaar houdt en waar nodig stuurt. Anders dan de rol van participant vraagt deze rol vertegenwoordiging van het netwerk en niet van de organisatie. De netwerkleider moet het vertrouwen hebben van de andere partijen dat hij het netwerk − en niet zijn eigen organisatie − vooropstelt. Dat maakt de dynamiek heel anders; een netwerkleider denkt, voelt en is meer verantwoordelijk voor het geheel. De netwerkleider heeft vier belangrijke aandachtsgebieden:
- Strategie van het netwerk;
- Verbinding in het netwerk;
- (Organisatie)ontwikkeling van het netwerk;
- Procesmanagement.
De rol van de coalitieleider
De coalitieleider is degene die een coalitie binnen het netwerk leidt. Hier komen twee rollen bij elkaar: die van projectmanager en die van alliantieleider. Als coalitieleider ben je een verbinder rond de inhoud, je stuurt op resultaat en tegelijk ben je bezig met het welzijn binnen de coalitie. Er zijn dan ook drie belangrijke aandachtsgebieden waar je in deze rol oog voor moet hebben. We lichten ze hieronder kort toe.
Verbinden van belangen
De coalitie zal altijd bestaan uit mensen die vanuit verschillende organisaties komen en iets willen bereiken en daarmee hun eigen belangen willen behartigen door mee te werken aan een opgave.
Werken aan resultaat
Je werkt toe naar een bepaald resultaat volgend op de gezamenlijke ambitie van alle deelnemers. Dat maakt dat een coalitieleider veel meer stuurt dan een regisseur.
Tezamen met de coalitieleden
Een coalitie bestaat altijd uit een groep mensen die met elkaar moeten samenwerken. Dat betekent dat je ook oog moet hebben voor het welzijn van de deelnemers, de dynamiek binnen de groep en de onderlinge relaties.
Wil je meer weten over het werken in en met netwerken?
Op basis van hun ervaringen als procesbegeleider, adviseur en deelnemer hebben Common Eye-adviseurs Nikki Willems en Edwin Kaats – samen met Renee Linck – een boek geschreven over het effectief werken in én met netwerken. Je kunt het boek hier bestellen of een aantal pagina’s inzien.