Sommige boeken vallen niet zozeer op omdat ze een nieuw of revolutionair idee bespreken; ze vallen op door de manier waarop ze een onderwerp benaderen en uitwerken. Deze week staat bij mij een boek op de leeslijst dat mij opviel door een nieuwe insteek op het uitvoerig onderzochte en beschreven thema organisatiestructuur. Met ‘Organisatie Ontwerp Atelier’ is Mark Nijssen er naar mijn mening goed in geslaagd om het thema structuur in een nieuw perspectief te plaatsen. Centraal in het boek staat het organisatie ontwerp atelier. Daarnaast is er ruimte voor praktische tips, werkvormen en lijstjes.
Waar je knipt, moet je ook plakken…
Eén van de opvallendste onderdelen vind ik de definitie die Nijssen geeft van organisatiestructuur. Hij beschrijft het als “het totaal aan afspraken en patronen gericht op het knippen, plakken en knopen doorhakken om de doelstellingen van een organisatie te bereiken.” De eenvoud van deze drie begrippen spreekt mij enorm aan. In een opdracht die ik deed bij een grote transportorganisatie in Nederland gebruikte één van de medewerkers dezelfde taal toen hij stelde: “Weet je Ruben, ik geloof niet zozeer in het veranderen van de organisatiestructuur; overal waar je knipt, moet je namelijk opnieuw plakken.” Het is de eenvoud, maar ook het treffende van de drie begrippen die tot de verbeelding spreken. Nijssen gebruikt ze in plaats van de volgens hem complexere en soms verwarrende termen: arbeidsdeling of specialisatie (knippen), coördinatie (plakken) en bevoegdheden (knopen doorhakken).
Een ander mooi inzicht las ik in het begin van het boek. Nijssen geeft hier aan dat organisatiestructuur niet alleen van toepassing is op organisaties in de enge definitie van de term. Hij noemt organisatiestructuur relevant voor situaties waarin meerdere met elkaar samenhangende taken bijeengebracht moeten worden om een product of dienst te leveren of een doelstelling te bereiken. Structuur is daarmee relevant voor organisaties, samenwerkingen en netwerken. Een inzicht waarmee ik het helemaal eens ben! Het domein van organiseren is niet voor niets volgens ons één van de vijf bouwstenen van samenwerken…
Stijve nek?
Zoals gezegd, staat de fysieke ruimte (het atelier) centraal in het boek. Ik moet zeggen dat ik daarvan iets meer had gehoopt. Ik had persoonlijk graag meer variëteit in aanpakken en werkvormen gezien. Nijssen richt zich vooral op de strakke en voorschrijvende fysieke inrichting van het atelier. Dat fysieke aspect van het atelier had voor mij iets losser gemogen. Zo word ik bij het lezen ontzettend afgeleid door het idee dat de ontwerpopdracht die de opdrachtgever bepaalt aan het plafond wordt opgehangen. Als praktisch ingesteld mens, vraag ik me dan toch af of je als ontwerpteam geen last krijgt van een stijve nek bij het veelvuldig lezen van de opdracht. Maar, ik kan me goed voorstellen dat er vele andere lezers zijn die zich hier wat eenvoudiger overheen kunnen zetten.
Goede bouwstenen
Uitgezonderd de voor mij te directieve inrichting van de fysieke ruimte bevat het boek veel houvast voor professionals en managers die een structuur willen ontwerpen. Het bevat werkvormen en lijstjes die ik in de toekomst zeker zal toepassen binnen organisaties en in het bijzonder bij samenwerkingen tussen organisaties. Tussen organisaties ligt er vaak nog niets vast en hebben deelnemers vaak verschillende en soms conflicterende ideeën over wat een passende structuur is. En toch moeten ze er samen uitkomen! In die contexten is mijn ervaring, is het daarom des te belangrijker om creatieve en interactieve werkvormen toe te passen. Het gezamenlijk als samenwerkingspartners ontwerpen van een structuur heeft het positieve neveneffect dat het leidt tot een gedeelde ervaring. Dit is cruciaal om te komen tot meer wederzijds begrip en onderling vertrouwen. Op die manier wordt de structuur van een samenwerking niet een sluitstuk waarover conflicten ontstaan, maar een onderdeel van het samenwerkingsproces waarbij partijen juist dichter bij elkaar komen. Het boek van Mark Nijssen biedt goede bouwstenen om dat in de praktijk te doen.