Bij het samenwerken aan een maatschappelijke opgave is een belangrijk aspect het vinden, verbinden en activeren van partijen rondom de opgave. Er is een aantal leidende principes bij het mobiliseren van partijen ofwel actoren zoals bedrijven, inwoners, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen, financiers of de overheid. We zetten de zes belangrijkste principes op een rijtje.
Representatief: hoe beter partijen erin slagen om alle benodigde actoren te mobiliseren, hoe groter de kans dat er tot effectieve aanpakken kan worden gekomen.
We ervaren vaak een spanningsveld bij de vraag wie we betrekken bij een opgave. Aan de ene kant willen we zorgen voor effectieve interactie met overzichtelijke groepen. Aan de andere kant zoeken we naar een goed begrip van de opgave en moeten we bij voorkeur alle actoren betrekken die onderdeel zijn van het probleem en ons inzicht in de opgave kunnen verrijken. Ook is variatie nodig om tot rijke en creatieve oplossingen te komen. De opgave en ook de fase waarin de opgave verkeert bepalen in belangrijke mate de juiste samenstelling. Dit vraagt om het maken van bewuste keuzes.
Gemotiveerd: hoe meer wordt aangesloten op de motieven en behoeften van betrokken deelnemers, hoe meer mede-eigenaarschap zij ontwikkelen voor de opgave.
Er zijn uiteenlopende redenen waarom mensen zich verbinden aan een opgave of een uitdaging. Wij adviseren om die overwegingen te kennen en onderwerp van verkenning en gesprek te maken. Motieven kunnen variëren van instrumentele tot ideële overwegingen. Het is belangrijk om oog te hebben voor deze variatie en de motieven van de actoren erkennen en aangrijpen. Doel is het eigenaarschap bij een opgave, het perspectief en oplossingen zo veel mogelijk te verbreden en te verdiepen. Dat vergroot de kans om in beweging te komen.
Betrokken: hoe meer partijen worden gemobiliseerd met een mix van instrumentele, affectieve en morele motieven, hoe groter de kans dat zij duurzaam betrokken zijn.
De motieven die we onderscheiden, belichten verschillende bronnen van verbinding: van heel instrumentele of meer transactionele overwegingen tot en met overwegingen die raken aan de diepliggende overtuigingen of gevoelens van loyaliteit. De motieven kennen hun specifieke kracht en kwetsbaarheden. Wanneer we in staat zijn om actoren te mobiliseren op basis van een evenwichtige en gevarieerde mix van motieven, maken we een grotere kans om actoren blijvend te betrekken en ook hick-ups in de samenwerking beter te doorstaan.
Voor betrokkenen is het belangrijk om een relatie te kunnen leggen tussen de eigen bijdrage en het beoogde doel of resultaat
Erkend: hoe meer actoren worden erkend in hun bijdrage aan het maatschappelijke vraagstuk, hoe meer zij geneigd zijn mee te gaan in de collectieve koers.
Het is van belang om bijdrage van partijen, inclusief hun mogelijkheden en soms beperkingen, te erkennen en te ondersteunen. Partijen steken niet zelden hun nek uit om een rol te spelen bij een ingewikkeld maatschappelijk vraagstuk. Ze stellen zich open voor nieuwe werkwijzen en voor de behoeften van anderen. Soms is dit bepaald niet eenvoudig, bijvoorbeeld als er zwaarwegende belangen in het spel zijn of andere omstandigheden die dit lastig maken. Comfort bieden of openlijke erkenning is af en toe nodig.
Rolduidelijk: hoe beter deelnemers in staat zijn om te handelen naar hun rol en mogelijkheden, hoe groter de kans dat zij in beweging komen en een bijdrage leveren.
Geen partij is en kan hetzelfde. Rondom opgaves zien we een uitgebreid en gevarieerd speelveld aan partijen, afkomstig uit verschillende maatschappelijke sectoren. Juist die multidisciplinaire samenstelling kan het succes van een opgavenetwerk bepalen. Maar die partijen hebben ook verschillende rollen te vervullen en zich tot elkaar te verhouden. Denk aan de verhoudingen: uitvoerder en financier, overheid en samenleving, of overheid en maatschappelijke partner. Het advies is om de rollen waarin partijen elkaar tegemoet treden te kennen en te herkennen. Dat vergroot de kans op constructief samenspel.
Handelingsgericht: hoe meer zicht deelnemers hebben op het effect van hun inspanningen, hoe groter de kans dat zij hun intenties omzetten in concrete actie.
Welk (zinvol) effect levert de bijdrage van een deelnemer? Het is voor betrokkenen relevant om een relatie te kunnen leggen tussen de eigen bijdrage en het beoogde doel of resultaat. Het moet logisch uitlegbaar zijn hoe hun bijdrage waarde toevoegt aan het grote geheel. Dit noemen we ook wel ‘efficacy beliefs’: de overtuiging dat het individuele handelen daadwerkelijk iets toevoegt aan het bereiken van de collectieve ambities. Deelnemende partijen krijgen dit door hun bijdrage te verdiepen, en van het beoogde resultaat stapsgewijs terug te redenen naar hun concrete acties en activiteiten.
Bron: Samenwerken aan maatschappelijke opgaven – plaatsmaken voor gedeelde verantwoordelijkheid, geschreven door Manon de Caluwé en Edwin Kaats. Ben jij benieuwd naar de inzichten en drijfveren van de auteurs? Lees het interview met beiden.
Samenwerken aan maatschappelijke opgaven staat inmiddels op de shortlist voor Managementboek van het Jaar 2024. Op 18 april vindt de bekendmaking van de winnaar plaats.
Ook is het boek genomineerd voor Ooa-Sioo boek van het Jaar, waarvan op 22 april de winnaar wordt bekend gemaakt.
Bestel hier een exemplaar.