In vrijwel alle sectoren verbinden mensen en organisaties zich in netwerken rondom gedeelde vraagstukken of thema’s. Professionals en managers kunnen er niet meer omheen: er wordt steeds meer maatschappelijke waarde gecreëerd in deze netwerken. Het begrip ‘netwerken’ wordt breed geïnterpreteerd. We zien netwerken in allerlei soorten en maten. Uiteenlopend van netwerken die werken aan concrete maatschappelijke opgaven tot netwerken waarin relaties en ontmoeting centraal staan.
In dit artikel gaan wij in op de belangrijkste aspecten van samenwerken in netwerken.
Wat is een netwerk
Een netwerk is een platform voor interactie en samenwerking, uiteenlopend van netwerken die actief werken aan concrete maatschappelijke opgaven – opgavegerichte netwerken – tot netwerken waarin kennisuitwisseling en relaties centraal staan – interactiegerichte netwerken. Netwerken zijn niet alleen een toenemend maatschappelijk verschijnsel, ze hebben ook invloed op hoe wij ons maatschappelijk met elkaar verbinden. Juist vanwege het open karakter van netwerken hebben zij meer verbindende kracht dan organisaties of allianties. Wij geloven dan ook dat netwerken niet alleen een impact hebben die relevant is voor de deelnemende actoren of hun achterbannen, maar dat zij ook een bredere maatschappelijke impact hebben: ze bieden een vehikel om complexe maatschappelijke vraagstukken op te lossen.
Samenwerken in netwerken: de basis
Rondom netwerken bestaat het beeld dat ze zichzelf organiseren en zich niet laten organiseren. Elke poging om een netwerk te organiseren is een bedreiging voor het functioneren van het netwerk, wordt vaak gedacht. Wij merken in onze praktijk dat veel netwerken enige vorm van ‘organiseren’ wel nodig hebben. Er bestaat een behoefte – en soms noodzaak – om individuen, organisaties en instituties actief bij elkaar te brengen.
Het succesvol organiseren van een netwerk begint bij de basis, het fundament voor de samenwerking.
Als je aan de slag wilt met je netwerk, moet je je verdiepen in je netwerk. Dat kun je doen aan de hand van enkele concrete vragen die je helpen meer zicht te krijgen op je netwerk.
In het artikel ‘De basis van je netwerk’ gaan wij – aan de hand van een vragenlijst – in op het organiseren van een netwerk.
Samenwerken in netwerken: de actoren
Actoren zijn de deelnemers van een netwerk. Een netwerk bestaat uit een verbond van verschillende mensen en/of hun organisaties. Soms participeren mensen op persoonlijke titel, soms nemen zij deel aan het netwerk namens een organisatie of achterban. De interactie tussen deze mensen en organisaties vormt het cement van het netwerk, creëert identiteit, geeft betekenis en leidt tot relevante resultaten.
Deelname aan een netwerk is niet alleen een kwestie van wel of niet meedoen. Er zijn namelijk grote verschillen in de mate van betrokkenheid en verschillende rollen. Hoe actoren meedoen, is afhankelijk van hun belangen en kenmerken. Actoren hebben min of meer stabiele rollen, maar ze kunnen naar verloop van tijd ook een andere rol gaan innemen. Immers: belangen, kenmerken en contexten veranderen voortdurend.
In het artikel ‘Wat zijn actoren’ gaan wij in op de rollen van actoren in netwerken.
Samenwerken in netwerken: de identiteit van het netwerk
De actoren kunnen zich met een netwerk identificeren, als het aansluit bij datgene wat ze willen én hoe ze dat willen bereiken. Dit noemen we de identiteit van het netwerk. De identiteit van het netwerk trekt aan, verbindt en versterkt het netwerk. Identiteit staat aan de basis van de verbinding binnen het netwerk en draagt daarmee bij aan de verschillende uitkomsten die de deelnemende actoren van het netwerk met elkaar voortbrengen.
Om erachter te komen wat de identiteit van een netwerk is, gebruiken wij drie elementen: passie, positie en opgave. De kenmerken van deze elementen vind je in het artikel ‘De identiteit van jouw netwerk’.
Samenwerken in netwerken: een gezamenlijke ambitie
Een netwerk krijgt een gezicht door de dingen die zij concreet gaat doen. Een belangrijk kenmerk van het werken in netwerken is dat niet elke actor binnen het netwerk aan elke ambitie meewerkt. Je kunt altijd besluiten om bepaalde activiteiten binnen het netwerk wel of niet te doen, afhankelijk van je voorkeuren en competenties. Dat kunnen projecten, programma’s, evenementen, of gezamenlijke activiteiten zijn.
Een gezamenlijke agenda voor het netwerk geeft daarbij houvast. Je kunt deze maken door de onderwerpen, vragen, issues etc., waaraan deelnemers willen werken, in kaart te brengen. Hoe je dit aanpakt vind je in het artikel ‘Welke ambities pak je op in een netwerk’.
Samenwerken in netwerken: netwerkleiderschap
Netwerkleiderschap is een belangrijk onderdeel van een vitaal netwerk. Er is vaak nog onduidelijkheid over deze term. Netwerkleiders spelen een rol in het op gang brengen en houden van de interactie door partijen te mobiliseren en te verbinden. Ze dragen zorg voor een levendige interactiestroom van waaruit gezamenlijke initiatieven tot stand kunnen komen. Het belangrijkste aandachtsgebied van deze netwerkleiders zijn de verbindingslijnen tussen organisaties, teams en mensen. Ze richten zich op de kwaliteit van de interactie en het samenbrengen van partijen in een betekenisvol proces. Voortgang boeken en concrete resultaten opleveren is daarbij belangrijk, maar de netwerkleider richt zich eerder op het faciliteren van de condities om tot gezamenlijk resultaat te komen, dan op de resultaten zelf.
Wij bouwen zelf mee aan het gedachtegoed rond netwerken. Zo hebben we zelf een boek geschreven over het samenwerken in netwerken. Dit boek heet ‘Organiseren in en met netwerken’ en is hier te bestellen of gedeeltelijk in te zien.