Assertiviteit is niet het meest sexy woord, maar wél erg aantrekkelijk als je het daadwerkelijk in de praktijk brengt. De mensen aan tafel bepalen voor een belangrijk deel het succes van de samenwerking. Dat vraagt nogal wat van onze persoonlijke opstelling aan de samenwerkingstafel en de wijze waarop we ons uitdrukken. Uitdagend, zeker in een samenwerkingscontext waar een bestaande hiërarchie niet langer houvast biedt. Bovendien is elke samenwerking anders, maar in elke samenwerking breng je jezelf mee. Naast kennis van samenwerkingstheorie is meer inzicht in – en regie op – jouw persoonlijke aanpak dus essentieel.
Vanuit onze adviespraktijk over samenwerken, krijgen wij vragen die gaan over leiderschap en persoonlijk handelen. Vragen waar mensen graag met iemand over willen reflecteren en samen mee aan de slag gaan. Het gaat om vragen als: “Hoe bouw ik aan een succesvolle samenwerking? Waarom kom ik steeds in een conflictmodel terecht met deze professionals en hoe kan ik dit oplossen? Hoe werken wij samen als team en hoe kunnen wij onze eigen samenwerking verbeteren?” Common Eye biedt coaching en conflictbegeleiding bij dergelijke vragen. Om een beeld te geven van wat wij daarin doen, schrijven wij blogs. In die blogs interviewen wij elkaar over onderwerpen die ons bezig houden. In deze blog vertelt Reinanke Haagsma, adviseur en coach, waarom geen samenwerking zonder assertieve samenwerkers kan.
Wat bedoel je precies met assertiviteit in samenwerking?
Assertiviteit roept bij mensen vaak het beeld op van vuist omhoog, opkomen voor jezelf en je eigen grenzen bewaken. Actief en erg gericht op jezelf. Maar dat is niet wat ik ermee bedoel. Laten we door het verkennen van de uitersten inzicht krijgen in wat assertiviteit is en waarom elke samenwerker, en samenwerking, erbij gebaat is.
"Assertiviteit roept vaak het beeld op van vuist omhoog en opkomen voor jezelf, maar dat is niet wat ik ermee bedoel"
De calimero: je maakt jezelf kleiner
Aan het ene uiterste maak je jezelf kleiner en minder belangrijk dan anderen. Bijvoorbeeld door je op de vlakte te houden, verkleinwoorden te gebruiken, je onzeker uit te drukken of liever gaten dicht te lopen en vriendelijk te blijven lachen, terwijl het tijd is een ander aan te spreken. Op deze positie twijfel je – mogelijk onbewust – aan je eigen meerwaarde, terwijl je de ander heel serieus nemen. Dat kan omdat je net nieuw aan tafel schuift, omdat je opdracht niet helder is, omdat je je wat onzeker voelt over het onderwerp… Er zijn eigenlijk tal van redenen, waardoor je aan het twijfelen slaat.
De macho: je maakt jezelf groter
Aan het andere uiterste maak je je groter en belangrijker dan de ander. Bijvoorbeeld door (overmatig) veel spreekruimte in te nemen, anderen te onderbreken, stellig te zijn, dikke pakken protocollen op tafel kletsen om daarmee te laten zien ‘ik weet hoe het moet, en dit is hoe we het gaan doen’. Anderen vinden je op deze momenten vaak een stuk minder sympathiek, al kan het gedrag uit dezelfde onzekerheid ontstaan als wanneer je je klein en onbelangrijk maakt. Een andere reden om je groter te maken is vanuit gedrevenheid, persoonlijke of organisationele belangen waar je je zorgen over maakt of simpelweg, omdat je overtuigt bent van je oplossing en je je moeilijk kunt voorstellen dat anderen daar niet zomaar in meewillen.
Ok, herkenbaar, en assertiviteit?
We herkennen allemaal vast ook momenten waarop je voelt dat je verbindend bent én durft te sturen als de situatie daarom vraagt. Dat je vragen stelt én je eigen kennis inbrengt wanneer dat relevant is. Dat je empathisch bent én scherp kan zijn op de inhoud of het handelen van iemand.
Op die momenten vraag je wat je te vragen hebt, en zeg je wat je te zeggen hebt. Je neemt én jezelf serieus, én de ander. Dát is assertiviteit.
In verschillende situaties kunnen we iets heel anders van onszelf zien. We voelen ons allemaal wel eens onzeker, raken allemaal wel eens op dreef en voelen ons op andere momenten in balans. Wel is het vaak zo dat de ene positie nét iets bekender voelt dat de andere.
Helder, maar waarom is dat zo relevant?
De mensen aan tafel bepalen voor een belangrijk deel het succes van de samenwerking. Dat vraagt nogal wat van onze persoonlijke opstelling aan de samenwerkingstafel en de wijze waarop we ons uitdrukken. Uitdagend, zeker in een samenwerkingscontext waar een bestaande hiërarchie niet langer houvast biedt.
Duiken (de calimero) of de vlucht naar voren (de macho) levert vaak op de korte termijn iets op en dat is ook waarom de verleiding zo groot is eraan toe te geven: je blijft die aardige man of vrouw waar niks op aan te merken valt of je krijgt juist van de ander gedaan wat je voor ogen had.
Maar over het algemeen levert het de samenwerking op lange termijn niet zoveel op. Met een assertieve houding is dat heel anders. Het stelt je in staat om verbindend en scherp te zijn om zo relevante onderwerpen te bespreken, belangen een plek te geven, ieders kennis en kunde te benutten. Allemaal zaken die de samenwerking in directe zin verder brengen en die ook bijdragen aan het onderlinge vertrouwen en relaties. Hét vet op de botten in moeilijker tijden.
Vanuit de samenwerkingsopgave gezien is het dus essentieel dat zoveel mogelijk mensen aan tafel vaardiger worden in assertief gedrag. En, leuke bijkomstigheid, over het algemeen geeft het mensen zelf ook veel meer energie!
Wat kan jij hierin betekenen als coach? Hoe pak je zo'n traject aan?
Komen we er in een coachtraject achter dat assertiviteit een rol speelt, dan gaan we daar in de vrije ruimte van onze coachsessies aandacht aan besteden. Vaak door te onderzoeken waar op de ‘schaal van assertiviteit’ jij je in een specifieke situatie herkent en wat anderen dan van jou zien. We verkennen ook het andere uiterste: wat zouden we dan van je te zien krijgen? We onderzoeken wat je daarvan kunt leren en hoe je kunt komen tot een geïntegreerde houding: met vertrouwen én in jezelf én de ander op pad.
Ik merk dat je heel gedreven bent om hiermee aan de slag te gaan. Wat spreekt jou hierin zo aan?
Het gaat bij dit soort vragen echt om de samenwerker, de mens. Dat motiveert mij. Elke samenwerking is immers anders, maar in elke samenwerking breng je jezelf mee. Naast kennis van samenwerkingstheorie is meer inzicht in – en regie op – jouw persoonlijke aanpak dus essentieel. Dat is het uitgangspunt waarmee ik werk. De vrije omgeving van coaching biedt een prachtige speelplaats om dit te onderzoeken en ermee te oefenen. Dat is naast nuttig, ook gewoon heel erg leuk!
Met welke vragen kunnen mensen jou bellen?
Mensen die bij mij komen zijn vaak manager die namens een organisatie deelnemen aan een samenwerking of een programmamanager die de samenwerking helpt vormgeven. Die lopen met allerlei vragen rond als: ik merk dat anderen onvoldoende eigenaarschap nemen, hoe ga ik daarmee om? Onze samenwerking gaat alle kanten op, hoe breng ik meer focus aan? Ik kom steeds opnieuw in conflict, hoe kom ik uit die dynamiek? Het lukt me niet om onze organisatiebelangen voor het voetlicht te brengen, wat kan ik doen?
Het zijn dus meestal bredere vragen en wanneer assertiviteit daarin een rol speelt, dan komt dat vanzelf aan de orde.
Reinanke Haagsma
Meer weten over coaching en conflictbegeleiding bij Common Eye? Klik hier.