Het laatste blogartikel van deze blogreeks waarin onze overdenkingen te lezen zijn over de rol van regionale netwerken tijdens de afgelopen maanden in de coronatijd.
Bouwstenen van een netwerk
In de organisatie van netwerken onderscheiden we vier bouwstenen (Organiseren in en met netwerken, Willems, N., Linck, R., en Kaats, E., 2018), actoren, identiteit, ambities en fundament. De bijbehorende kernvragen per bouwsteen zijn leidraad voor onze slotbeschouwing over de rol die regionale netwerken hebben opgepakt in de eerste maanden van de Coronacrisis: wie doen er mee in het netwerk, wat verbindt het netwerk, wat doet het netwerk met elkaar en tot slot; hoe is het netwerk ingericht. Tegelijk proberen we met onze zoektocht naar hoe regionale netwerken geacteerd hebben ook lessen te leren. Leren vanuit deze eerste periode en vooruit kijken naar handvatten voor de fase in het tijdperk dat nu aanbreekt. Een fase met een balans in versoepeling van maatregelen en verdere terugdringing van het aantal besmettingen. En niet te vergeten: het scenario van een mogelijke nieuwe uitbraak.
Wie doen er mee?
Regionale netwerken hebben uiteenlopende rollen opgepakt. Wat zijn er nu voor lessen uit te leren? Als eerste de constatering dat regionale netwerken ‘van huis uit’ niet ingericht lijken op de acute crisisstand. Dat betreft zowel de externe verbindingen: is er een actieve connectie met GHOR/ROAZ/GGD en zijn de onderlinge rollen en taken helder voor een ieder? Maar zeker ook de interne organisatie. Wie zitten er met elkaar aan tafel? In vele netwerken verschoof de focus van de deelnemers van het netwerk naar de eigen organisatie. Daar was de bestuurlijke aandacht voor de beheersing van de crisis meer dan nodig. Wat was op dat moment de verbindende kracht van de netwerktafel?
Wat verbindt het netwerk en wat doet het netwerk met elkaar?
Dat brengt ons bij de tweede les. Hoe belangrijk is het voor het regionale netwerk en aangesloten partijen om zichtbaar en in verbinding met elkaar rond de actualiteit in actie te komen en in beeld te zijn? Veel netwerken vinden hun bestaansrecht in het feit dat de deelnemers zich scharen rondom een gedeelde opgave, daar zijn hun activiteiten rondom heen opgezet. In verschillende netwerken vielen deze activiteiten tijdelijk stil en daarmee verstomde ook het netwerk. In een aantal netwerken werd echter zichtbaar dat hun bestaansrecht wellicht niet zozeer lag in deze gedeelde opgave maar in het geloof in de noodzaak van regionale samenwerking in de breedte, het netwerk als onmisbare infrastructuur. In die regio’s werd het vanzelfsprekend dat men in actie kwam vanuit een intrinsieke motivatie het sámen te doen. Het vraagt vertrouwen in elkaar om juist in crisistijd over de eigen belangen van de organisatie heen te stappen en te geloven in de kracht van het netwerk.
Hoe is het netwerk ingericht?
Een derde les lijkt de organisatie van het netwerk. Die netwerken met een stevige ondersteunende organisatie leken makkelijker te kunnen doorschakelen naar actie. Er was simpelweg capaciteit om het werk te verrichten. Niet in de laatste plaats omdat er in een dergelijke crisisstand gebruikelijke werkzaamheden waren stilgevallen of minder urgent waren. En ook leiderschap lijkt een belangrijke factor. Is er iemand die het mandaat gegund krijgt van de groep om initiatief te nemen en knopen te hakken? Diegene die hier al goed in waren floreerden in hun rol. Tegelijkertijd zagen we dat het tijd is voor gezamenlijk netwerkleiderschap: op zoek naar gedeelde ambitie, recht doen aan belangen, respectvol en vertrouwenswaardige relaties bouwen, organiseren op basis van daadkracht én draagvlak, en met ook voor een betekenisvol proces.
Scenario denken als basis voor het vervolg
Nu we de crisisperiode te boven zijn kijken we naar de toekomst van de regionale netwerken; hoe gaan we samen verder, en wat als er een tweede golf komt? De eerste bouwsteen lijkt leidend, om van daar uit scenario’s te ontwikkelen. Waar wil het regionale netwerk van zijn? Niet iedereen kan in de frontlinie de beste bijdrage leveren. Soms is de rol van het middenveld (net achter de crisis aan) of juist in de herstel-en preventiestand van belang. Vanuit de doelstelling van het netwerk, de aanwezige kennis en kunde, de eigen mogelijkheden in capaciteit en snelheid van handelen is het belangrijk om een visie te hebben op positionering, met complementariteit als basisgedachte.
De tweede overdenking gaat over de kracht van de samenwerkingsinfrastructuur. Wat is de betekenis ervan voor de aangesloten leden? Helpt de samenwerkingsinfrastructuur zodat het deelnemers faciliteert en verbindt in kennis, actualiteit en bundelen van krachten? Wat is er voor nodig om dat te versterken? Het kan zo simpel zijn als een app-groep. Vanuit leiderschap kan dezelfde afweging gemaakt worden naar de externe omgeving: is de samenwerkingsinfrastructuur te benutten door anderen?
De derde afweging zal zeker gaan over de inhoudelijke positionering. Verbinden, versterken en voorkomen (met een rol in preventie en de leefstijlcomponent), is bij veel regionale netwerken een onderdeel van hun gezamenlijke opgave. Met de Coronabril naar dit deel van de opgave kijken zou een interessante exercitie zijn.
Regionale netwerken zouden nu aan scenario denken moeten doen. Wat willen we zijn in een stabiele positie? En wat in een volgende crisissituatie? Willen we kunnen switchen tussen deze twee rollen? Kijk terug, evalueer, neem positie in en bereid je samen voor op de toekomst. Dan zal je als regionaal netwerk echt van toegevoegde waarde zijn.
Regionale NetwerkBlogs Common Eye
Al meerdere jaren begeleidt en ondersteunt Common Eye regionale netwerken in hun oprichting en doorgaand optimaliseren van deze samenwerking. Wij organiseren met enige regelmaat bijeenkomsten voor de netwerkleiders uit onze eerdere opdrachten om met hen samen steeds meer en beter de kennis en werkende principes van regionale netwerken te begrijpen, te beschrijven en te delen met het veld. Deze reeks blogs is onderdeel van die gezamenlijke ontdekkingstocht. We beschrijven onze ‘wimperanalyse’ van websites van regionale netwerken, pakken er een aantal opvallende netwerken uit voor een wat diepere verkenning, zoeken naar generieke afwegingen (als ze bestaan) en sluiten de reeks af met onze eerste leidraad en overdenking over hoe nu verder.
Astrid van Dijk
Janneke Steijns
