Robin kan bij Omring een belangrijke bijdrage leveren aan de transitievraagstukken in de ouderenzorg- en welzijn. In zijn rol als bestuurder van Omring verbindt Robin de ervaring die hij de laatste 18 jaar als adviseur – waarvan 10 jaar als partner van Common Eye – heeft opgedaan rond samenwerken in allianties en netwerken met het besturen in complexe omstandigheden. Het gedachtegoed van Common Eye over samenwerken aan maatschappelijke opgaven krijgt daarmee een nieuwe dimensie. Met hetzelfde engagement gaat hij een andere rol vervullen.

Tegelijkertijd vinden wij het enorm spijtig dat een van de steunpilaren ons verlaat. Robin heeft de laatste 10 jaar meegebouwd aan ons gespecialiseerde adviesbureau met samenwerken als speerpunt. Wij gaan Robin zijn unieke kwaliteiten en expertise enorm missen, evenals zijn verbindende en ondernemende persoonlijkheid. Robin bouwde mee aan een bureau waar nu 30 adviseurs met passie en engagement adviseren, ondersteuning bieden, kwartier maken, als mentor fungeren en opleiden op het gebied van samenwerken.

Waar Common Eye nu staat is mede te danken aan Robin, en wij bedanken hem van harte voor het meebouwen aan ons solide bureau.

Manon de Caluwé
Edwin Kaats
Wilfrid Opheij
Ruben van Wendel de Joode

Partners van Common Eye

De essentie van een functionele samenwerking is dat een organisatie een van haar bedrijfsfuncties in zijn geheel belegt bij een partij die daartoe beter is uitgerust. Ze kan ook met een andere partij samenwerken om die functie samen te ontwikkelen of uit te voeren. Daarmee kan ze door het realiseren van schaaleffecten de kwaliteit borgen en/of schaaleffecten realiseren. Daarmee ontstaat tussen betrokken partijen een klant-leveranciersrelatie op exclusieve basis. Ze werken intensief samen vanuit een langetermijnperspectief op de betreffende bedrijfsfunctie.

Voorbeelden

• Met een aantal vergelijkbare partijen een gezamenlijke ICT-organisatie oprichten voor beheer en onderhoud.
• In een zorgregio een gezamenlijke faciliteit ontwikkelen voor de avond-, nacht- en weekenddienst en voor zorg op afstand.
• Op een sciencepark verzorgt een faciliterende partij huisvesting, voorzieningen, ontmoetingsmogelijkheden, marketingservices en dergelijke.

Linda weet waarover ze het heeft als ze bezig is met opdrachten in de zorg. Ze was zelfs voor korte tijd verpleegkundige in de thuiszorg. Toch had ze al snel door dat haar hart ergens anders lag. Wel in de zorg maar niet met de handen aan het bed. Tijdens haar studie Verpleegkunde kwam ze erachter dat ze organisatorische werkzaamheden in commissies en bestuur en het creatief bezig zijn erg leuk vond. Haar studie rondde ze positief af om vervolgens een studie gezondheidswetenschappen op te pakken. “Vooral de organisatorische kant van de zorg vind ik interessant. En het op een andere manier kijken naar de zorg.” Inmiddels zit Linda al jaren in het adviesvak; eerst bij de VvAA en sinds 2019 bij Common Eye. Al haar opdrachten zijn – hoe kan het ook anders – in de zorgsector.

Voorbeelden van de opgaven zijn vaak herkenbare vraagstukken als de energietransitie, kansenongelijkheid, gezondheidsverschillen en opgaven in de driehoek van wonen, zorg en welzijn (omgaan met kwetsbare mensen in de maatschappij). De gemeenschappelijke factor is dat het altijd gaat om een complex vraagstuk dat die niet één organisatie of partij kan oplossen.

Wat hebben de auteurs met die complexe maatschappelijke opgaven en waarom richten zij zich daarop? Kaats: “In de eerste plaats vragen die opgaven altijd om samenwerken. Er zijn veel én veel verschillende partijen bij betrokken. Wij spreken uit ervaring dat samenwerken niet altijd makkelijk is. En juist dát vinden wij interessant.” Hij benadrukt wel dat je ervoor moet waken de samenwerking an sich een opgave wordt. Want het draait om de maatschappelijke opgave.

Agenderen als proces
Waar begin je met zo’n opgave? Het begint met de opgave op de agenda te krijgen. Je moet het als collectief – dat is in principe altijd een flinke groep – een belangrijk thema vindt. Zodat je met elkaar gemobiliseerd raakt. Kaats: “Samen moet je de urgentie zien van het vraagstuk. Kijk wat er om ons heen gebeurt. Weet wat er leeft in de maatschappij. Het is belangrijk om daarover het gesprek met elkaar aan te gaan. Wat is eraan de hand en op welke manier ga je ermee om? Dat hoort allemaal bij het agenderen van de opgave.”
De Caluwé vult aan: “Het agenderen van het thema zien we als een proces dat op zichzelf staat. Je mag namelijk niet veronderstellen dat iedereen die aan tafel komt het belang ervan deelt. Dus daaraan moeten we aandacht aan besteden.”

Als de opgave op de agenda staat, dan is de volgende stap het krijgen van de juiste mensen en partijen aan tafel. Wie hoort daarbij en waarom? Is de groep divers genoeg? De Caluwé benadrukt: “Nodig niet alleen de usual suspects uit, de partijen die het een belangrijk onderwerp vinden. Betrek de mensen om wie het gaat, er ook bij.”
We moeten ervoor waken dat je in je eigen organisatorische bubbel blijft. Als je een inwoner spreekt, kan die een heel andere duit in het zakje doen vanuit een ander perspectief. Belangrijk dus om al in de beginfase goed te kijken wie je er allemaal bij betrekt.

Representatief: hoe beter partijen erin slagen om alle benodigde actoren te mobiliseren, hoe groter de kans dat er tot effectieve aanpakken kan worden gekomen.
We ervaren vaak een spanningsveld bij de vraag wie we betrekken bij een opgave. Aan de ene kant willen we zorgen voor effectieve interactie met overzichtelijke groepen. Aan de andere kant zoeken we naar een goed begrip van de opgave en moeten we bij voorkeur alle actoren betrekken die onderdeel zijn van het probleem en ons inzicht in de opgave kunnen verrijken. Ook is variatie nodig om tot rijke en creatieve oplossingen te komen. De opgave en ook de fase waarin de opgave verkeert bepalen in belangrijke mate de juiste samenstelling. Dit vraagt om het maken van bewuste keuzes.

Gemotiveerd: hoe meer wordt aangesloten op de motieven en behoeften van betrokken deelnemers, hoe meer mede-eigenaarschap zij ontwikkelen voor de opgave.
Er zijn uiteenlopende redenen waarom mensen zich verbinden aan een opgave of een uitdaging. Wij adviseren om die overwegingen te kennen en onderwerp van verkenning en gesprek te maken. Motieven kunnen variëren van instrumentele tot ideële overwegingen. Het is belangrijk om oog te  hebben voor deze variatie en de motieven van de actoren erkennen en aangrijpen. Doel is het eigenaarschap bij een opgave, het perspectief en oplossingen zo veel mogelijk te verbreden en te verdiepen. Dat vergroot de kans om in beweging te komen.

Betrokken: hoe meer partijen worden gemobiliseerd met een mix van instrumentele, affectieve en morele motieven, hoe groter de kans dat zij duurzaam betrokken zijn.
De motieven die we onderscheiden, belichten verschillende bronnen van verbinding: van heel instrumentele of meer transactionele overwegingen tot en met overwegingen die raken aan de diepliggende overtuigingen of gevoelens van loyaliteit. De motieven kennen hun specifieke kracht en kwetsbaarheden. Wanneer we in staat zijn om actoren te mobiliseren op basis van een evenwichtige en gevarieerde mix van motieven, maken we een grotere kans om actoren blijvend te betrekken en ook hick-ups in de samenwerking beter te doorstaan.

De jury over het boek:

“Overheden en organisaties staan steeds vaker voor de uitdaging om maatschappelijke opgaven samen op te pakken. Denk alleen al aan de energietransitie, stikstofcrisis, woningbouwopgave, asielcrisis en zorg. Dergelijke vraagstukken zijn niet meer op te lossen met de oude manier van denken en werken. Maar hoe dan wel?

De Caluwé en Kaats introduceren in ‘Samenwerken aan maatschappelijke opgaven’ het begrip opgavenetwerk als platform voor samenwerken; een aparte structuur tussen partijen waar afstemming, samenwerking en verbinding tot stand komt. Het belang van interactie en de netwerkomgeving prevaleert boven de inhoud van vraagstukken. Het aanpakken van complexe vraagstukken blijft immers mensenwerk. Er is al veel geschreven over dit onderwerp en de urgentie en het belang ervan worden breed gedragen, echter (tot nu toe) zonder een concreet en toepasbaar handelingskader. De jury is van mening dat het zorgvuldig uitgewerkte handelingsrepertoire bij kan dragen aan het oplossen van complexe vraagstukken.

Een groot aantal casussen verrijkt het boek en ondersteunt de toepasbaarheid ervan. De Caluwé en Kaats hebben de tijd genomen om het onderwerp grondig uit te werken. Verbindend taalgebruik, gericht op samenwerken en het collectieve belang zijn op indrukwekkende wijze concreet gemaakt. De jury is onder de indruk van de compleetheid, toegankelijkheid en zorg waarmee de auteurs handen en voeten geven aan samenwerken aan maatschappelijke opgaven. Een aanrader voor bestuurders, managers en iedereen die aan de samenwerkingstafel zit.”

In 2022 heeft Carolien de overstap gemaakt naar Common Eye. Dat was ook het moment dat ze na 20 jaar de zorgsector verliet. In de weg ernaar toe heeft ze in veel verschillende rollen gezeten. De eerste jaren als verpleegkundige en daarna in allerlei coördinerende, management- en adviesrollen. Samenwerken was altijd de rode draad in haar werk. Daardoor was de stap naar samenwerkingsadviseur best een logische.

De werkzaamheden die ze nu doet zijn divers van aard. Een verbinder noemt ze zichzelf. Ze doet de procesregie van samenwerkingen, de voorbereiding en begeleiding van bijeenkomsten en ze denkt mee over logische volgende stappen. De zorgsector heeft ze niet echt verlaten want de meeste opdrachten spelen zich in die omgeving af.